Pendrive USB nie działa!

Uszkodzony Pendrive USB

To, co opiszę, pomoże Ci w przyszłości lub teraźniejszości zabezpieczyć Twoje projekty, muzykę czy dokumenty przed ich utratą. Może również pomóc podjąć decyzję, co zrobić, gdy Pendrive USB nie działa, a na nim znajdują się ważne dane, lub nawet umożliwi samodzielną naprawę. Opisuję ten proces, ponieważ ostatnio kilkoro moich znajomych miało problem z utratą danych na USB. Koszty napraw w serwisach komputerowych były bardzo wysokie, a serwisy IT nie potrafiły samodzielnie przeprowadzić demontażu i montażu wtyczki/złącza USB, co często prowadziło do zlecania usług innym firmom lub odmowy dalszych prób odzysku danych gdy nie zadzialał program komputerowy.

Co potrzebne do naprawy

• Do uszkodzenia pendrive’a najczęściej dochodzi wskutek mechanicznych naprężeń, wilgoci lub nieprawidłowego użytkowania, czasem też bez naszego udziału pamięć traci własciwości, lub po prostu nagle "pada" bez wyraźnej przyczyny.

  
  

• Typowe usterki to uszkodzenie portu USB zintegrowanego z płytą PCB, czasami towarzyszące wyrwanie padów z laminatu oraz uszkodzenia wynikające z nieprawidłowego odłączania urządzenia, a także przepięcia na linii 5V, które mogą prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia struktury danych komórek pamięci NAND. Pamieci USB nie wyginamy, nawet jeśli czasami "lączy" jest typowy bląd. Należy pamiętać, że USB nie jest pewnym nośnikiem danych i nie powinno być wykorzystywane jako główne miejsce przechowywania plików. Ważne dane należy zapisywać na dysku twardym komputera lub tworzyć kopie zapasowe w chmurze. Pendrive powinien służyć wyłącznie jako tymczasowe urządzenie do przenoszenia danych między komputerami lub miejscami, gdzie nie ma dostępu do internetu.

• Urządzeń poddanych działaniu wody nie suszymy na kaloryferze nie wkładamy do puszki/miski z ryżem i nie podłączamy w żadnym razie do komputera! W większości przypadków rozwiązaniem może być wyjęcie elektroniki z obudowy, dokładne umycie płytki izopropanolem przy użyciu szczoteczki do zębów oraz usunięcie wszystkich białych lub niebieskich osadów. Następnie należy dokładnie wysuszyć płytkę. Im wcześniej to zrobimy, tym większa szansa na powstrzymanie procesów oksydacyjnych.

  
  

• Uwaga: Nawet jeśli tylko wysuszymy urządzenie na kaloryferze i zacznie ono działać, nie zatrzymuje to procesów chemicznych zachodzących w metalu i elektronice. Te procesy będą postępować z czasem, co może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia pamięci NAND.

Naprawa uszkodzonego złącza USB polega na usunięciu starego złącza przez odlutowanie i zamontowaniu nowego. Do tego procesu potrzebujemy taśmy aluminiowej (do zabezpieczenia pamięci NAND i kontrolera), lutownicy regulowanej min. 75 Wat, lutownicy na gorące powietrze (stacja hot air), metalowej podstawy z magnetycznymi uchwytami na płytki drukowane, mikroskopu, topnika (flux), nowego złącza USB, izopropanolu, bezołowiowego spoiwa lutowniczego, plecionki do usuwania cyny lub pompki odsysającej oraz cienkiego przewodu Kynar (0,25 mm) do naprawy ewentualnych uszkodzeń ścieżek, padow, laminatu.

Przygotowanie do lutowania Pendrive USB

Po lutowaniu

Najpierw zabezpieczamy newralgiczne miejsca folią aluminiową, pamięć NAND i kontroler. Następnie nakładamy flux na pola lutownicze złącza USB i mocujemy płytkę na podstawce. Usuwamy spoiwo lutownicze z masowych pól portu USB za pomocą odsysacza lub plecionki. Przekładamy płytkę na drugą stronę i podgrzewamy hot airem wszystkie pola lutownicze, aż spoiwo zacznie się rozpuszczać. Jeśli to konieczne, dodajemy więcej topnika. Delikatnie wyciągamy gniazdko pęsetą lub innym narzędziem, upewniając się, że wszystkie pady są równomiernie nagrzane. Po usunięciu portu USB czyścimy pady plecionką z użyciem topnika i sprawdzamy pod mikroskopem stan ścieżek i padów na laminacie.

Po oczyszczeniu płytki izopropanolem, delikatnie pobielamy pady cyną. Wkładamy nowy konektor na miejsce, upewniając się, że jego nóżki są dobrze dopasowane do padów. Sprawdzamy pod mikroskopem, czy wszystkie piny leżą blisko padów i czy nie ma mikropęknięć na ścieżkach. Lutowanie rozpoczynamy od masy (obudowy konektora), a następnie lutujemy każdy pad z nóżkami konektora.

Proces lutowania można przeprowadzić także przy użyciu pasty lutowniczej i stacji hot air lub po prostu lutownicy. W przypadku odzyskiwania danych można lutować powietrzem na starą cynę, jednak warto pamiętać, że plastik w gnieździe może się zdeformować. Dlatego pewniejszą metodą jest montaż przy użyciu standardowej lutownicy. Wskazane jest także użycie podgrzewacza z uchwytami, co pozwoli uniknąć problemów z odrywaniem padów podczas odlutowywania oraz umożliwi jednoczesne grzanie od dołu i od góry, co jest szybszą i pewniejszą metodą, choć wymaga podgrzewacza.

USB, po naprawie, naprawiona sciezka i nowa wtyczka USB

W przypadku uszkodzenia struktury danych zapisanych w pamięci NAND możliwe jest użycie programów do odzyskiwania danych, które analizują komórki pamięci i odzyskują dane sektor po sektorze. Jeśli uszkodzeniu uległ kontroler pamięci NAND, możliwe jest zakupienie kompatybilnego kontrolera i wgranie do niego odpowiedniego firmware’u za pomocą narzędzi dostarczonych przez producenta pendrive’a, a następnie montaż układu SMT lub BGA. Metoda ta jednak nie zawsze się udaje, dlatego często trzeba skorzystać z usług firm specjalizujących się w odzyskiwaniu danych.

Kopiowanie danych

Takie firmy potrzebują jedynie pamięci NAND, którą mogą wylutować z uszkodzonej płytki PCB i umieścić w odpowiednim czytniku. W niektórych przypadkach mogą usunąć część obudowy układu aby dostać się do połączeń wewnątrz pamięci NAND. Metoda ta wymaga specjalistycznego laboratorium i jest kosztowna.

Najlepszym rozwiązaniem jest zwrócenie się do zakładu elektronicznego, który naprawia sprzęt RTV, komputery lub telewizory, ewentualnie do specjalistycznego serwisu IT, który wykonuje lutowanie (usługi elektroniczne) na miejscu.